Festival Classique 2013 bezocht: Adam en Eva for the millions

Festival Classique: eropaf!

Vandaag, 22 juni 2013, heb ik samen met Jan een drietal kortere - een uur elk- concerten van het Festival Classique (FC) bijgewoond. Gemeenschappelijk thema: Kerkepad, Adam en Eva. FC is een licht en luchtig (L&L) festival, frisse klassiek zonder ballast. Niet geheel zonder diepgang, echter: ik heb tijdens deze drie concerten behoorlijk goede musici gehoord die bijzonder fraaie muziek maakten. Dat is, natuurlijk, het belangrijkst. Maar mij vielen, natuurlijk, ook een stel minder direct relevante zaken op. En, zoals Jansen en Janssen al zeiden, een J&J wil De Goot in het Gedicht Zien. Dus die perifernalia gun ik ook een recensie!

Een

Het eerste concert, gegeven in de streng classicistische Waalse Kerk te Den Haag, bestond uit een aantal Eva-liederen die door resp. het dameskoor Wishful Singing en door mezzo Karolina Hartman begeleid door Maurice Lammerts van Bueren werden uitgevoerd. Het koor zong Hildegard von Bingen (vroege middeleeuwen, prachtige, ijle muziek, heerlijk om dit juist in een kerk te horen!), Matthew Larkin en Olli Virtaperko, beiden moderne componisten. Vijf heldere en krachtige stemmen, strakke en gedisciplineerde samenzang, een expressieve maar niet overdadige interpretatie. Door een coordinatiefoutje van mezelf zaten we achter het koor, maar dat deerde eigenlijk niet: de muziek vulde de kerk zodanig dat alles ook op minder ideale plaatsen goed hoorbaar was. Fraai concert, bovendien is een live uitvoering ook de perfecte manier om te ontkomen aan die merkwaardige vermoeidheid en distractie die zich van me meester maakt als ik dergelijke muziek alleen op de koptelefoon hoor. Koren op cd opgenomen streven, natuurlijk, naar perfectie, maar door het homogene geluidsmateriaal kan dat ook in een lichtelijk steriele uitvoering eindigen. Maar dat gebeurde hier dus niet.

Meteen daarna betrad de mezzo het toneel, samen met haar pianist. Hier speelde mijn ongunstige zitplaats in mijn nadeel; maar misschien is de kerk ook te ruim om een enkele zangeres met piano goed te doen klinken. Het geluid zwom een beetje. Dat lag niet aan de musici, zangeres met die bijzondere mix van helder (sopraan) en gevoileerd (alt), en een pianist die een eigen presence had. Ze voerden een liederencyclus van Gabriel Faure uit, een Frans componist, op teksten van de Belgische dichter Charles van Lerberghe. De muziek was duidelijk afkomstig uit de late, Franse romantiek, met verglijdende toonaarden, gewaagde harmonieen, en die typische melancholische zucht van Faure. Deze mevrouw wil ik graag nog eens horen, en ik zie dat concerten op haar website worden aangekondigd. (www.karolinahartman.com)

Tenslotte voerde Wishful Singing nog Time Piece van Paul Patterson uit, een modern stuk met muzikale geintjes, geluidsimitaties, microtonen, en klanken die tegen geruis aanhangen. Zeer overtuigend uitgevoerd, een luchthartig koorwerk geconstrueerd uit serieuze modernistische technieken (en een flinke dosis vrolijke flauwekul). Je moet als koor, en als zangeres, volgens mij nogal koersvast zijn om in deze melee niet de weg kwijt te raken. Bravo, dus.

Twee

Een uur later, om twee uur, het tweede concert, nu gegeven in de Oudkatholieke kerk die anderhalve straat verderop ligt. Over dit concert ben ik wat minder enthousiast, maar vooral omdat ik meer van de musici, The Scroll Ensemble, had willen horen. Zo zie ik bij de toelichting dat de jongeman die fluit speelde ook 'historische hobo' doet. Waar was die Historische Hobo? Niet hier! Het ensemble zoekt, lees ik in de toelichting en hoorde ik in de kerk, de grenzen van de oude-muziek-uitvoeringspraktijk op. Daarbij speelt improvisatie een belangrijke rol, wat overigens, meen ik me uit muziekgeschiedenis te herinneren, juist een centraal en constituerend kenmerk van de barokke muziek was en (dus) ook helemaal niet excentriek zou moeten zijn. Maar het valt niet mee om je in te leven in een uitvoeringspraktijk van enkele eeuwen geleden; hoe betrouwbaar de afbeelding valt niet meer na te gaan. Wat ik hoorde beviel me evenwel uitstekend: een klein ensemble van clavecimbel, viola da gamba, viool en blokfluit dat een werkelijk bevlogen uitvoering gaf. Ik herkende (ha, cultuurlover die ik ben!) la folia, en enkele variaties, juist zoals allerlei barokcomponisten ze ook hebben gemaakt. Zo klonk dus, denk ik, jazz in de barok. Meer!

Maar helaas, in plaats van meer muziek kregen we een uitgesponnen kletsverhaal van Guus Kuijer, éminence gris van de Nederlandse kinderboekenschrijvers. Hij gaf een samenvatting van het hoofdstuk Het Verhaal van Adam uit zijn boek 'De Bijbel voor Ongelovigen'. Wel geestig, maar niet bijzonder. Ik moest denken aan de uitspraak van James Kennedy over de 'liberale, seculiere blanke meerderheidscultuur'. Het is bijna verplicht, als cultureel verlicht persoon, om grijnzend mee te knikken met kras anti-religieuze uitingen, zelfs als de auteur ervan de vrijheid neemt om zijn blasfemieen in een kerk uit te spreken. Geinig hoor, om hier [in de Oudkatholieke kerk] te horen dat God een verzinsel van Adam was, bedoeld om de baas te zijn over Eva, en dat Eva al bij de schepping een monderne, skeptische geest had die alleen het tastbare erkende. Jaja, die Guus Kuijer, ooit vermoedelijk een Vrijgevochten Ziel (denk aan de jaren '70) en nu misschien tot de blije verrassing gekomen dat de afwijking van toen de verplichte standaard is van nu. Daar kunnen die nare weigertrouwambtenaren het mee doen! Ik zoek dus, nogmaals, dat Scroll Ensemble op [www.thescrollensemble.com] voor meer concerten, maar dan zonder antitheistisch gezwatel eromheen.

Drie

Het laatste concert vond weer in de Waalse Kerk plaats. Lilian Farahani, een jonge sopraan, zong begeleid door Maurice Lammerts van Bueren [begeleider-in-residence van FC?] de liederencyclus Eve Song van Jake Heggie. Zeer gevarieerde muziek, expressief de tekst volgend en uitbeeldend, de componist maakt gebruik van stijlregisters die reiken van klassiek, romantisch tot aan Amerikaanse lichte muziek. Het resultaat: een heerlijk concert, mooie muziek, en wat een fantastische zangeres, een krachtige stem, helder als een klokje, expressief bijna als een varieté-artieste. Ik zat nu op een strategischer plaats, kon de uitdrukking perfect volgen. Geweldig.

Hierna betrad het Dudok Kwartet het toneel. Zij speelde het Adagio uit het strijkkwartet op 127 van van Beethoven. Instrumentele muziek die geen tekst of toelichting nodig heeft, zangerige muziek waarin het technische raffinement van de componist onder de glanzende oppervlakte blijft. Ten einde van het concert kwam Maurice Lammerts van Bueren het strijkkwartet versterken voor een gezamelijke uitvoering van La Creation du Monde, een bewerking van het oorspronkelijke stuk door Milhaud zelf. Deze combi werkte, naar mijn smaak, wat minder: er was weinig hoorbare 'klik' tussen piano en strijkers, en, erger nog, het swingde niet. Wat ik in La Creation du Monde ooit hoorde, een smeuige weerklank en verwerking van de muziek uit de jazzcafé's uit de jaren '20, raakte hier nogal uit beeld. Wellicht klonk de piano ook te weinig gedefinieerd, zou een helderder en kleiner instrument beter in deze ruimte passen. Maar dan nog blijft het, naar mijn smaak, een moeilijke opgaaf om twee zo ongelijksoortige klankgroepen zinvol met elkaar te verenigen. Daarom ben ik [bedenk ik nu] ook minder dol op pianokwintetten als die van Schubert enzo.

En nog wat gezeur

OK, een concert dat in een L&L festival past zal ook zo gepresenteerd worden, door een Beroemdheid. Dat was de, mij onbekende, Maartje Stokkers, presentatrice van Radio 4. Een jongedame die misschien vergeten was dat haar publiek haar nu ook kon zien, ze leek niet echt de moeite te hebben genomen zich voor haar werk te kleden. Als intro en vulling in het programma: luchtige, lollige verhaaltjes die, veelal, niets met met de muziek van doen hadden. Het blijkt een wezenskenmerk van de presenatie van Radio 4 te zijn, liet ik me vertellen. Ik zag verder een paar dames gekleed in sweaters waarop met grote letters 'CREW' stond rondlopen en foto's maken. Met professionele toestellen natuurlijk, van die spiegelreflexdingen. Muziek, subtiel, zachtjes... KLETS [foto gemaakt]... meer muziek, crescendo, decrescendo, spanning... KLETS [weer een foto], spanning kapot... etc. Misschien zou geluidloos fotograferen een uitkomst zijn? Dat geldt ook voor een deel van het publiek dat, hoewel duidelijk senioor, kennelijk de gangbare regels voor beleefdheid tijdens klassieke concerten was vergeten en zich gedroeg als egoistische, beeldhongerige fans. Slimme phones, hele tabletten, fototoestellen [vaak met elektronische piepjes of sluiterklapgeluidimitaties] waren te zien en te horen. Sterker nog, tijdens het begin van het concert in de Oudkatholieke kerk bleef het publiek vrolijk doorkletsen... moet er misschien iemand met een rode vlag en een roeptoeter ten tonele verschijnen om het publiek attent te maken op het Officiele Begin van De Muziek?

Kortom

Samengevat: een gevarieerd palet aan kamermuziek, het FC heeft een gelukkige hand in programmeren en er lopen, kennelijk, behoorlijk wat getalenteerde jonge solisten en ensembles rond in de klassieke muziek. En die paar ergernissen, ach, we drinken er een borrel op en vergeten ze.