In The Proud Tower legt historica Barbara Tuchman uit waarom de Duitsers van het eind van de negentiende eeuw niet deugden. Een van de redenen daarvoor was, dat ze teveel eer bewezen aan muziek. In de extreme adulatie die er voor Richard Strauss en zijn muziek was ziet Tuchman de aanzet voor excessen aan romantisch gezwelg, een aanwijzing voor een overspannen volksaard die zich dra zou uiten in geexalteerde wereldoverheersingsdromen en, praktisch als de Duitsers nu eenmaal waren, in industriele en militaire actie. Strauss was, natuurlijk, ook een bijzonder Duitse Duitser, en daarmee dankbaar doelwit voor Tuchman's giftige kritiek. Hij schreef muziek die expliciet een verhaal vertelde, te beeldend eigenlijk, dat kon natuurlijk niet lang goed gaan. De afschuw die spreekt uit Tuchman's beschrijvingen van de meer banale aspecten van de symfonische gedichten is bijna anderhalve eeuw na dato moeilijk meer in te voelen, misschien ook omdat de muziek van Strauss nu een nogal marginaal bestaan leidt in de concertzaal. Voor bijvoorbeeld de Britten was muziek een aardig achtergrondgeluid, niet veel meer dan vermaak, wat wellicht de non-existentie van Grote Romantische Britse Componisten verklaart. Toch hadden ze een wereldrijk veroverd, maar misschien vond Tuchman dat minder erg omdat het geen Duitsers waren.
Op de website van het Festival Classique dat volgende week in Den Haag begint lees ik ook een beschrijving van een workshop Creatief Festivalschrijven. Ik overweeg om daaraan deel te nemen; benieuwd wat ik daar van een professional zou kunnen leren. De begeleider is er, lees ik, vooral bekwaam in om beeldende elementen in teksten in te zetten, en omgekeerd (teksten in beelden???). En in het programmaboekje van het Residentie Orkest lees ik dat het concertonderdeel 'gesproken inleiding' aanzienlijk gaat worden uitgebreid met voorbeschouwingen, interviews en wat al niet. Het lijkt wel voetbal. Ook wordt een aantal concerten opgevrolijkt met de bijdrage van een acteur, of van een komiek.
Waar gaat dit stukje heen?, vraag ik me nu af. Ik moet opeens denken aan de neiging die ik de laatste jaren steeds vaker bij het concertpubliek denk te bespeuren om tijdens de muziek lekker door te kletsen. En aan die voormalige collega die me toevertrouwde dat hij in beelden dacht in plaats van in tekst zoals ikzelf doe. En aan de recensies van opera's die ik de afgelopen jaren in mijn progressieve krantje heb gelezen. Steevast over de regie van de opera, en ook wel het buhnebeeld. Muziek speelt een ondergeschikte rol, hoogstens wordt vermeld dat het orkest 'ronkt' (hebt u ooit een ronkend orkest gehoord?), of, als de regie echt uitzonderlijk onnozel is, dat het ditmaal het orkest is dat heeft gewonnen.
Ik denk dat er een soort verschuiving plaatsvindt in de maatschappelijke waardering van media, kunsten, het gebruik van onze zintuigen, weg van geluid en muziek, via tekst naar beeld. Het wordt, lijkt het, steeds moeilijker gevonden om een puur abstracte kunst, wat de muziek nu eenmaal is, te apprecieren zonder ondersteuning van concretere kunsten als proza, theater, en de beeldende kunsten. Misschien hangt het samen met die merkwaardige populistische afkeer van l'art pour l'art die de afgelopen jaren tot zulke draconische bezuinigingen op cultuur heeft geleid; wég met al die onbegrijpelijke, abstracte, niet-nuttige kunst, liever iets concreets dat door iedereen onmiddelijk wordt begrepen en (graag) ook nog lessen of iets anders nuttigs oplevert. Indien nodig voorzien van boventiteling, toelichting vooraf en commentaar tijdens.
Volgens mij doet het RO er goed aan om, op zijn minst deels, met deze ontwikkeling mee te gaan en een zekere hoeveelheid verantwoorde tekst en beeld aan de muziek toe te voegen. Het is vermoedelijk onvermijdelijk, en, after all, muziektheater is natuurlijk ook een fascinerende hybride, inherent kunstmatig, met allerlei ingebouwde ambiguiteit, wat maakt dat het niet op de realiteit hoeft te lijken en toch de werkelijkheid kan voorspiegelen. Het valt misschien iemand op dat ik zelfs in dit kolommetje die tweeslachtigheid heb binnengesmokkeld!
Dus ik geef me straks op voor die workshop en ga eens zien hoe ik beelden in teksten over geluid incorporeer. Af en toe zal ik naar de voorbeschouwingen gaan luisteren, en kijken natuurlijk, het gaat perslotvanrekening om beroemdheden of om mensen die beroemd zouden moeten zijn. [noot tussendoor: afgelopen zondag meende ik Pauline Oostenrijk over het station van Utrecht te zien lopen, dat was pas een celebrity sighting!]
Maar dan zou het mede-publiek, bij wijze van uitruil, tijdens de 'gewone' concerten stil moeten zijn. Heb ik ook mijn pleziertje. Dank!
Geen opmerkingen:
Een reactie posten