Rach-3 de Beruchte, door Wibi Soerjadi

Wibi Soerjadi in Rach-3, met RO en CP Flor

Gehoord: Residentie Orkest, Wibi Soerjadi, Claus Peter Flor, 9 mei 2014

Voorafgaand aan dit concert had ik wat twijfels. Een super-romantisch program, vooral het pianoconcert deed me op afstand wat huiveren, werd dit weer zo'n paradepaardje voor een snelle pianist met enige afstandelijke begeleiding door het orkest? Rachmaninov heeft toch, Roland Kieft verwoordde het zo mooi, de geur van veredelde boudoirmuziek, hoewel ik ook in een hoekje van mijn geheugen nog wat 'serieuze' symfonieen, symfonische gedichten en vespers heb rondhangen die dit vooroordeel al wat aan het wankelen brengen. Bovendien, Wibi Soerjadi, ik heb even op zijn website gekeken, de term 'zwijmelen' borrelt op. Hij ziet er ook veel te goed uit voor een Echt Musicus, de man lijkt wel een soort Peter Pan met het geheim van de eeuwige jeugd! (wie hier jaloezie in hoort, honi soit...). Affijn, als ik toch aan het knorren ben, de Enigmavariaties van Elgar hebben in het repertoire zo'n minder benijdenswaardige positie tussen symfonisch gedicht en gelegenheidsmuziek in, denk aan de Schilderijententoonstelling en de Planeten van Holst, leuke moppies, die moderne dirigenten -daar nog bovenop- wel geneigd zijn om te over-spelen, er teveel diepzinnigs in te leggen, wat de aantrekkelijkheid die ervan uitgaat, het luchtige karakter, danig kan verstieren. Flor, tenslotte, had, naar mijn smaak, in de symfonie van Schumann een paar maanden terug niet echt geschitterd, er was toch duidelijk een niet-connectie tussen orkest en dirigent. Dus hierop vrolijk broedend wandelde ik het APh-theater binnen. Lekker druk, ook dat nog (grom) (nu word ik echt zwartgallig), allemaal fans van Wibi natuurlijk. Hmmm.

De starter. Flor bleek een sympatiek man met een zeker gevoel voor humor, en zo'n vertederend Duits accent dat voor buitenstaanders wel als twee druppels water op een Nederlands moet lijken. Hij had ook, voorzover mogelijk in het korte gesprekje, wat te melden over het 'eigene' van Elgar. Volgens mij zou hij wel eens een symfonie van Elgar, of iets groots van Britten willen dirigeren. Dan, Wibi. Elegant groen velours jasje met gouden biezen afgezet, hij beschermt zijn handen (heel verstandig) met handschoenen. Voor de gelegenheid een snorretje en een sikje laten staan, het stond hem allemaal prima. Hij vertelde met evident enthousiasme wat Rach-3 zo aantrekkelijk maakt, namelijk, het is naar moeilijk, extreem veelzijdig, de piano is een orkest op zich, allerlei interactievormen met het orkest. Ohja, nu herinnerde ik me dat hij ook bekend is om zijn Liszt, het krediet van de musicus nam nu snel toe, ik houd ook zo van het symfonische van Liszt. Soerjadi is een (iets) kleinere man, hij spreekt gemakkelijk maar niet gelikt, en hij leeft klaarblijkelijk in de muziek. Naar het concert.

Rach 3 was, in een woord, geweldig. Flor had, denk ik, aandacht geschonken aan instudering van de orkestpartij, die klonk -dan ook- goed. Hoewel ik de indruk heb dat in de kleinere rococo-bezetting meer hechtheid te vinden is in de strijkers, wat, gezien de kleinere aantallen, misschien ook niet zo gek is. Blazers deden het ook prima. Interactie tussen dirigent en orkest: geslaagd, nu niet de frenetieke voorinzetten door de concertmeester om het orkest bij elkaar te houden maar, zoals te doen gebruikelijk, orkest daadwerkelijk door dirigent geleid. In deze muziek kun je als orkest ook nauwelijks op de pianist afgaan, die heeft een te veelzijdige rol v-a-v het geheel. De warme, verzadigde Russische klank (lekker diep) deed me verlangen naar meer zware symfonieen, ik moest opeens aan Svetlanov denken, lang gelee. Soerjadi was, natuurlijk, de ster. Ik acht me niet bekwaam om de finesses van zijn spel te beoordelen, maar het viel me op dat hij bij tijd en wijle teder en -extreem- ingetogen speelde, soms ook als een titaan op de toetsen hamerde, en af en toe de piano bijna deed exploderen, tot aan de grenzen van het instrument. Maar dan zo gedoseerd dat de climax ook werkelijk overdonderde. Hij schroomde bovendien niet om met zijn klank 'in het orkest' te hangen en er af en toe in onder te gaan, zeer gelukkig toegepaste dynamiek die R3 ruimschoots uittilde boven een pianosonate met enige begeleiding. Samenwerking tussen dirigent, pianist en orkest was nu prima, een hecht team, heel goed. Soerjadi speelde na uitvoerige toejuiching een toegift die bestond uit een stuk allegro, met een semi-ostinato thema-cel, uitgevoerd in motor-ritme en stalen klank. Nodig die man uit om een Prokovief-concert te komen spelen!, en doe er voor de gelegenheid meteen zo'n Liszt-parafrase bij voor piano en orkest.

Na de pauze, de Enigma. Het raadsel is, volgens mij, gemakkelijk op te lossen. Het thema is: vriendschap. Zo, verder naar het volgende mysterie ;-)

Flor nam het stuk, de verscheidene variaties, in een tamelijk laag tempo. Daarmee tilde hij het wel uit boven het niveau van Britse (superieure) salonmuziek, hij vond er echo's in van de tragische adagio's die je eerder met Duitse of Oostenrijkse componisten uit deze tijd associeert, en ook de krachtexplosies die erbij horen. Subtiel filigrainwerk deed schaduwen vallen en helle plekken oplichten waar in meer conventionele uitvoeringen aan voorbij wordt gegaan. Maar het elegante divertisserend karakter van Enigma kwam nu wat op de achtergrond. De Jaeger-variatie was, bijvoorbeeld, wel wat zwaar, maar gelukkig toch ook weer niet alsof het om begrafenismuziek ging. Wat Elgar zo Brits maakt, het vermogen om de muziek van elegant, via elegisch naar dramatisch te doen verglijden en weer terug, werd wel geraakt maar niet -denk ik- volledig gerealiseerd. Herkansing in een symfonie?

Mooi concert, ik kan mijn opinies over Flor en Soerjadi bijstellen.